Хрестовоздвиженський костел

Знаходиться в варшавському районі Єльонки. Для українців є знаковим через наявність тут розписів виконаних Юрієм Новосільським.

O wiele skromniejsza od pierwotnych zamierzeń realizacja na Jelonkach przypadła na rok 1967 r. Artysta współpracował tu z młodym malarzem Pawłem Taranczewskim. Wprowadził on Nowosielskiego w tajniki rzadkiej i wysublimowanej techniki tempery kazeinowej, w której ekspertem był jego ojciec Wacław Taranczewski. Zastosowali ją na pokrytym płótnem drewnianym krucyfiksie, ceglanych ścianach prezbiterium i betonowym stropie. Dało to efekt półprzeźroczystych sylwetek obrysowanych wyrazistą linią.

W centrum ceglanej ściany prezbiterium znajduje się umieszczony pod kątem krzyż z emanującą spokojem figurą Chrystusa. U jego stóp, na półprzeźroczystym tle czerwonego prostokąta widnieje Matka Boska w geście adoracji. Pod samym stropem artysta umieścił Archanioła Michała na czerwonym tle. Poniżej empory, na czerwonym polu znajdziemy proroka Izajasza. Pas przyziemia wypełniony jest figuralnymi scenami przedstawiającymi historię zbawienia.

Wszystkie kompozycje utrzymane są w ciepłych, ziemistych tonach. Wyróżnia się na nich postać Chrystusa z czerwoną aureolą. Wzrok przyciąga scena Ostatniej Wieczerzy. Atmosferę niepokoju buduje kontrast pomiędzy samotną figurą Chrystusa, a dynamicznymi grupkami apostołów. W kompozycji tej artysta wykorzystał projekt dla nierealizowanego kościoła w Górze Kalwarii. Głęboko przemyślany program ikonograficzny świątyni uzupełniają uskrzydlone symbole czterech ewangelistów umieszczone na ambonie.

Byty subtelne Spoglądając w górę zobaczymy siatkę trójkątnych pól obramowanych ugrowym konturem. W abstrakcyjną sieć wplecione są wyobrażenia siedmiu świeczników i siedmiu pieczęci apokaliptycznych z Księgi Objawienia. Minimalistyczne czerwono-brunatne koła i prostokąty kontrastują z eteryczną bielą anielskiej sieci.

„Byty subtelne” czy „inteligencje duchowe”, jak mówił o nich sam artysta, są powracającym motywem w jego twórczości. Teologiczne poszukiwania i głęboki namysł nad duchowością odegrają kluczową rolę w licznych sakralnych realizacjach Nowosielskiego.

Pierwotny projekt Nowosielskiego dla kościoła w na Jelonkach zakładał też polichromie dla dwóch kaplic bocznych i empory. Nie doczekały się także realizacji abstrakcyjne projekty ośmiu witraży ani kamienna mozaika na fasadzie kościoła. Elewacja i wyposażenie kościoła zrealizowane w latach późniejszych nie kontynuują estetyki Nowosielskiego. Dużą stratą dla polichromii były prace konserwatorskie przeprowadzone w roku 2001 r. Nowa warstwa tempery kazeinowej przykryła oryginalne malowidło, które utraciło kluczowy walor transparentności.

Pomimo tego warto odwiedzić mało znany kościół na Jelonkach przy ul. Słomianej 2/4. Jest on jedną z najbardziej udanych powojennych realizacji sakralnych, a piękne polichromie mistrza Nowosielskiego wprowadzają w świątyni duchową, sprzyjającą wyciszeniu atmosferę.

Джерела:

Підготував Іван Парнікоза, НІАМ "Київська фортеця".