Костел св.Яцека
Horodło – par. Św. Jacka i M.B. Różańcowej
(Tekst autoryzowany przez ks. mgr Henryka Krukowskiego)
Adres: ul. Jurydyka 2, 22-523 Horodło,
tel. 0-84/651-52-81, proboszcz: ks. Henryk Krukowski ( 1946-1971-1986)
Wikariusz: ks. Waldemar Kowalik (1980-2006-2006)
Do parafii należą miejscowości: Bereźnica, Cegielnia, Horodło, Hrebenne, Janki Horodelskie, Kopyłów, Kolonia Kobło (5 rodzin), Liski, Łuszków, Matcze, Zosin..
Kościóły filialne: Horodło-Św. Mikołaja, Kopyłów, Liski, Matcze
Główny odpust – św. Jacka: niedziela po 17 VIII
Liczba mieszkańców: 3932 (dane USC z 2007 r.) Liczba wiernych 3489.
Na terenie parafii znajduje się w Hrebennym zbór Świadków Jehowy i w Horodle Kościół polsko-katolicki. Oprócz wymienionych są jeszcze Zielonoświątkowcy i Chrześcijanie Ewangeliczni. Nie ma obecnie prawosławnych ani greko katolików.
Strona internetowa: www.oaza.horodlo.prv.pl/
Adres e-mail (proboszcz) kruhe@poczta.onet.pl
Historia parafii:
Nie znamy dokładnej daty powstania parafii rzymskokatolickiej w Horodle. Kroniki sugerują, że miało to miejsce w latach 1333-1337, nie ma jednak dokumentów potwierdzających tę informację. W 1394 r. w Horodle przebywał książę mazowiecki Ziemowit IV, wtedy prawdopodobnie zbudowano pierwszy drewniany kościół i erygowano parafię. Najazdy i ciągłe walki przerwały jej funkcjonowanie. W 1431 roku po zniszczeniach Horodło odradza się, a książę mazowiecki Władysław buduje w 1454 roku nowy kościół dając mu bogate wyposażenie. Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Krzyża wzniesiono nad samum Bugiem na tzw. “Pogórzu”. Przy świątyni był cmentarz grzebalny, zabudowania gospodarcze oraz niewielki szpital czyli przytułek dla ubogich. Pierwszy, drewniany z czasów Władysława Jagiełły został spalony w 1500 roku przez Tatarów, następny spalony przez Kozaków w r. 1648. Dalsze budowy miały miejsce w latach; 1714 i 1744. Ta ostatnia świątynia decyzją władz austriackich została rozebrana w 1783 roku, a parafii przekazano murowany kościół podominikański, przy którym do dziś skupia się życie parafii.
Parafia horodelska pierwotnie należała do diecezji chełmskiej, następnie od 1807 r. do diecezji lubelskiej. Od 1992 weszła w skład nowo utworzonej diecezji zamojsko-lubaczowskiej i dekanatu hrubieszowskiego północnego. Przekazane obiekty podominikańskie znajdowały się w złym stanie i zachodziła potrzeba gruntownego remontu i przebudowy. Po wykonaniu tych czynności świątynia została powtórnie konsekrowana, 18 października 1840 r., przez bp Maurycego Wojakowskiego, sufragana lubelskiego. W 1852 r. pożar karczmy, stojącej obok kościoła, zniszczył dach, drewniane ołtarze, organy i okna świątyni. Po tym pożarze świątynię przebudowano, dodając więcej zewnętrznych detali architektonicznych. W zbliżonym kształcie świątynia dotrwała aż do naszych czasów. W 1864 r. ks. Ignacy Górski z resztek klasztoru zbudował plebanię i wikariat w stylu klasycystycznym, które przetrwały do dziś. Plebania ta została w roku 1988 wyremontowana i z ruiny stała się ponownie domem parafialnym. W roku 1920 wojska bolszewickie uszkodziły fasadę i jedną ze ścian kościoła pociskami armatnimi. Szkody zlikwidowano w 1921 r.
W XX w. teren parafii został zmniejszony przez powstanie nowych jednostek administracyjnych. W r. 1920 część wiosek przyłączono do nowej parafii Szpikołosy, a w r. 1947 do Strzyżowa. Podczas okupacji niemieckiej proboszcz ks. Dominik Bojanowski, wspiera aktywnie Armię Krajową. Parafia traci dzwony oraz grunty za Bugiem, ale nie było większych zniszczeń i strat materialnych. W 1954 r. został uwięziony, przez władze PRL, ks. Stanisław Symon proboszcz parafii, gorący patriota, uciekinier zza Bugu i gorliwy kapłan. Powód uwięzienia był podobny jak w wypadku Prymasa Wyszyńskiego. W 1975 r. ks. Robert Wardzichowski przeprowadza osuszenie i remont kościoła. W roku 1990 parafia otrzymała nowe dzwony: “Maryja” i “Jan Paweł II”. Piękny barokowy obiekt potrzebuje stałej opieki, dlatego od 1986 roku parafia przeprowadza konieczne prace remontowe jak: odnowienie elewacji zewnętrznych, konserwacja dachu, malowanie wewnątrz, konserwacja i złocenie wszystkich ołtarzy. W 2005 roku podjęto prace związane z wzmocnieniem pękających ścian kościoła, wymianę tynków i gzymsów oraz malowanie ścian farbą silikatową. Prace te trwają do dziś.
Kościół
Horodelska świątynia to kościół późnobarokowy z bogatą sztukaterią w styli lubelskiego renesansu. Prezbiterium zwrócone na południe. Murowany z cegły, otynkowany. Jednonawowy. Nawa prostokątna, dwuprzęsłowa, z dwiema wieżami od frontu, wysuniętymi przed naroża fasady ukośnie do osi kościoła. Prezbiterium węższe i nieco niższe, jednoprzęsłowe, zamknięte wewnątrz trójbocznie, z niskimi symetrycznymi przybudówkami po bokach; w częściach północnych przybudówek kaplice (obecnie wschodnia z nich zamieniona na kruchtę), w częściach południowych od wschodu zakrystia, od zachodu skarbiec; pomiędzy skośne ściany prezbiterium, a w przybudówki wtopione dwie okrągłe wieżyczki, występujące półkoliście przed lico południowej ściany kościoła. Przy dawnej wschodniej kaplicy kruchta, zapewne z 1. poł. w. XIX.
Wewnątrz ściany nawy i prezbiterium rozczłonkowane parami pilastry o stylizowanych kapitelach z główkami aniołków, podtrzymującymi belkowanie z wydatnym, profilowanym gzymsem. W nawie pomiędzy pilastrami arkadowe wnęki ołtarzowe, w tych miejscach zewnątrz kościoła lekkie wybrzuszenia ścian. Kaplice otwarte do prezbiterium arkadami ujętymi profilowanym obramieniem z kluczami. Sklepienia w nawie i prezbiterium kolebkowo-krzyżowe, na parach gurtów, w pozostałych pomieszczeniach krzyżowe. Łuk tęczy półkolisty. Chór muzyczny murowany wsparty na arkadzie o łuku spłaszczonym. Dekoracja stiukowa barokowa z ok. 1758 r., niegdyś pokrywająca również sklepienia nawy i prezbiterium, obecnie występująca w nawie w przyłuczach wnęk ołtarzowych, na fryzie belkowania, wzdłuż krawędzi gurtów sklepienia i na chórze muzycznym, o stylizowanych motywach roślinnych, wazonów, kampanul, festonów, kartuszy i uskrzydlonych główek aniołków; na ścianie tęczowej od strony nawy postacie świętych dominikańskich, kartusze z herbami Sas i Junosza, literami AS SH IS SH (Ambrożego Strutyńskiego starosty horodelskiego i jego żony Julianny) i datą 1758.
Fasada frontowa wklęsła, dwuwieżowa, jednokondygnacyjna, na wysokim cokole, z murem attykowym, zwieńczona w części środkowej szczytem pomiędzy górnymi kondygnacjami wież; podziały pilastrami zdwojonymi oraz przełamującym się wydatnym belkowaniem i silnie profilowanymi gzymsami; na osi prostokątny otwór wejściowy, ponad nim okienny zamknięty łukiem odcinkowym; szczyt zapewne z w. XIX, ze spływami, przy których klasycystyczne wazony. Wieże w przekroju kwadratowe, o ścianach wydatnie zryzalitowanych. Elewacje boczne nawy i prezbiterium rozczłonkowane parzystymi pilastrami na wysokim cokole, podtrzymującymi belkowanie. Otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym. Troje drzwi klepkowych. Pod chórem muzycznym niewielki przedsionek drewniany, klasycystyczny zapewne z ok. 1854 r.. Dachy dwuspadowe, niższy nad prezbiterium, z wieżyczką na sygnaturkę nad nawą, nad przybudówkami pulpitowe; hełmy wież klasycyzujące po r. 1852, ośmioboczne z latarniami, kryte blachą.
Ołtarz główny murowany, architektoniczny, rokokowy po poł. w. XVIII, niewątpliwie uzupełniany w latach: 1852-4, z krucyfiksem w zwieńczeniu i rzeźbami aniołów oraz obrazami barokowymi: 1. Matki Boskiej z Dzieciątkiem być może z w. XVII, w sukience z blachy srebrnej o motywach roślinno – kwiatowych z w. XVIII, z czterema adorującymi rzeźbionymi aniołkami wokół obrazu; 2. Wniebowzięcia Matki Bożej; 3. św. Jacka, oba z w. XVIII; tabernakulum współczesne ołtarzowi. Ołtarze boczne: 1-2 przy tęczy drewniane, o charakterze rokokowym; w lewym: rzeźba św. Jana Nepomucena z tegoż czasu; w prawym obrazy barokowe z w. XVIII Przemienienia Pańskiego i św. Tekli w zwieńczeniu; 3-6, w nawie murowane, rokokowe po poł. w. XVIII, być może odnawiane po r. 1852 i częściowo przekształcone, z obrazami barokowymi lub o charakterze barokowym: w pierwszej parze, w lewym św. Anny Samotrzeć z r. 1758 K (część dalsza nieczytelna) w zwieńczeniu, w prawym św. Józefa z Dzieciątkiem z w. XIX w zwieńczeniu; w drugiej parze, w lewym św. Franciszka z w. XVIII w zwieńczeniu, w prawym św. Antoniego z r. 1848 sygn. F. K. i św. Dominika w zwieńczeniu. Tabernakulum z w. XVIII (w kaplicy zachodniej). Ambona i chrzcielnica o charakterze rokokowym. Ławki z przełomu w. XVIII/XIX. Na cmentarzu kościelnym dwie rzeźby Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej rokokowe z 2. poł. w. XVIII, kamienne, na nowszych postumentach. Przy kościele bezstylowa dzwonnica z dwoma dzwonami: św. Jacek, Maryja i Jan Paweł II.
Kościoły znajdujące się na terenie parafii:
1. Kościół filialny pw. św. Floriana, w Liskach, murowany.
W 1907 roku bez pozwolenia władz carskich zbudowano w Liskach niewielką kaplicę ku czci św. Floriana. Za ten czyn mieszkańcy wioski byli sądzeni, więzieni i karani wysokimi grzywnami. W sądzie wszyscy solidarnie zeznawali, że budowa była wspólnym dziełem całej wioski. Zostali surowo ukarani, ale kaplicę ocalili, przetrwała ona do naszych czasów. W 1882 [1982?] r. ks. Józef Figiel świątynię tę powiększył, dobudowując nową nawę. Służy ona jako kościół dojazdowy. Odpust ku czci św. Floriana obchodzi się 4 maja. (6 maja 2007 roku podczas odpustu mieszkańcy Lisek będą świętowali 100-lecie swojej kaplicy).
2. Kościół filialny, pw. Św. Józefa Robotnika, w Matczu z r. 1983 murowany. Odpust – 1 maja.
3. Kościół filialny, pw. Św. Anny i św. Marka, w Kopyłowie.
C. Cmentarze:
1. Cmentarz parafialny rzymskokatolicki w Horodle, dawniej greckokatolicki i prawosławny, czynny, założony pod koniec w. XVIII, w kształcie czworoboku zbliżonego do kwadratu, o pow. 2 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych i betonowych słupach na podmurowaniu,
2. Cmentarz przykościelny w Horodle, dawniej przycerkiewny, a także grzebalny, nieczynny, założony prawdopodobnie w XV w. istniał, jako grzebalny, do końca w. XVIII
3. Cmentarze żydowskie w Horodle: stary i nowy, nieczynne
4. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Hrebennem, nieczynny, założony w I poł. w. XIX, w kształcie czworoboku o pow. 0,16 ha, bez podziału na kwatery
5. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Kopyłowie, nieczynny, założony dla grekokatolików w I poł. w. XIX, w kształcie czworoboku o pow. 0,36 ha
6. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Łuszkowie, nieczynny, założony w I poł. w. XIX dla grekokatolików, w kształcie wydłużonego czworoboku, o pow. 0,35 ha, bez podziału na kwatery
7. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki, w Matczu, nieczynny, założony dla grekokatolików na pocz. w. XIX, funkcjonował do lat 40-tych XX w., w kształcie czworoboku o pow. 0,45 ha, bez podziału na kwatery
Msze św. w niedziele i święta, godz.:
Horodło -Kościół św. Jacka: 9.15, 11.30,
Horodło -Kościół św. Mikołaja: 8.00,
Kopyłów: 8.30,
Liski: 9.45,
Matcze: 11.00.
Księgi metrykalne:
chrztów: od r. 1889
małżeństw: od r. 1889
zmarłych: od r. 1889
Kronika parafialna: od 1944
Lista proboszczów: ks. Michał (1506), ks. Andrzej Kościesza (1588), ks. Stanisław Krasowski (1589- 1623), ks. Feliks Czarnołuski (1623 – 1638), ks. Jan Tereszowski (1638 – 1655), ks. Aleksander Kazimierz Pogorzelski (1655 – 1671), ks. Fabian Raczyński (1671 – 1704), ks. Jan Hołyński (1704 – 1715), ks. Kazmierz Oręcki (1715 – 1739), ks. Józef Jan Głuchowski (1739 – 1743), ks. W. Tomaszewski (1743 – 1754), ks. Józef Laskowski (1754 – 1770), ks. Ignacy Kochnowski (1770 – 1771), ks. Gabriel Kobylański (1771 – 1813), ks. Jan Piskorski (1813 – 1845), ks. Leonard Głębicki (1845 – 1855), ks. Ignacy Górski (1855 – 1871), ks. Józef Postrakiewicz (1871 – 1873), ks. Franciszek Steciński (1873 – 1876), ks. Rafał Rejman (1876), ks. Wojciech Mordziński (1876 – 1883), ks. Ignacy Jaworski (1883 – 1894), ks. Ludwik Kalicki (1894 – 1899), ks. Ludwik Molle (1899), ks. Antoni Rozlaszyński (1899 – 1914), ks. Józef Śmieciński (1914 – 1919), ks. Władysław Matuszyński (1919 – 1929), ks. Dominik Bojankowski (1929 – 1944), ks. Stanisław Symon (1944 – 1956), ks. Franciszek Surtel (1956 – 1961), ks. Piotr Sadowski (1961 – 1972), ks. Robert Wardzichowski (1972 – 1980), ks. Józef Figiel (1980 – 1986) , ks. Henryk Krukowski od 1986.
Powołania z terenu parafii: ks. Stanisław Żurakowski, ks. Marian Ostapiuk, ks. Antoni Poletij (archidiec. lubelska), ks. Bogdan Słotwiński (salezjanin), ks. Stanisław Gorczyński, ks. Władysław Łukiewicz, ks. Marek Sobiłło, ks. Leszek Boryło, s. Karolina Wiśniewska.
Alumni: Tomasz Szumowski z Matcza i Tomasz Szady z Poraja.
Nadzwyczajni szafarze: P. Wiesław Szlązak, p. Jan Hajkowski , p. Kazimierz Kardasz.
Księżą pochowani na miejscowym cmentarzu: ks. Dominik Bojankowski, ks. Eugeniusz Sośler, oraz Dominikanie horodelscy.
Stowarzyszenia, organizacje i ruchy religijne: Bractwo Różańcowe, chór, schola, ministranci, lektorzy, Grupa oazowa, Szkolne Koło Caritas, parafialny zespół charytatywny,
Szkoły istniejące na terenie parafii: Liceum, Ogólnokształcące w Horodle, Gimnazjum w Horodle, Szkoła Podstawowa w Horodle, Szkoła Podstawowa w Hrebennem, Szkoła Podstawowa w Kopyłowie, Szkoła Podstawowa w Łuszkowie, Szkoła Podstawowa w Matczu .