Поляни Суровичні c

Село належало до Риманівського деканату Перемиської єпархії.

Polany Surowiczne (opis + foto)

Region: Pasmo Bukowicy

Polany Surowiczne (Polany Surovicky / Surovichny) – nieistniejąca wieś we wschodniej części Beskidu Niskiego, kilka kilometrów na północ od Jaślisk. Dziś po tej niegdyś bardzo dużej wsi pozostała tylko piękna, pusta dolina, ruiny dzwonnicy cerkwi, cmentarz parafialny, kilka krzyży i budynki sezonowe min. schronisko studenckie.

Nazwa pochodzi od polan wypasowych leżących na terenie surowieckich lasów (u wlotu doliny istniała kiedyś wieś o nazwie Surowica).

Początki wsi nie są jasne, choć wiadomo, że pierwotnie nosiła nazwę Potok Surowiczny a jej gospodarzem stał się Iwan z Surowicy. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1533 roku kiedy to polski Marszałek P.Kmita podarował ziemie cerkwi. Jak wynika z dokumentu lokacyjnego z 22 czerwca 1549 roku, wieś lokowano na prawie wołoskim. W tym czasie Polany Surowiczne należały prawdopodobnie do kasztelana sanockiego, Zbigniewa Siemieńskiego, który otrzymał te ziemie od Zygmunta Augusta za zasługi wojenne. Pierwszy budynek cerkwi powstał we wsi prawdopodobnie w połowie XVI wieku ale parafia została faktycznie erygowana dopiero 15 kwietnia 1690 roku. Parochem został Daniel syn Konstantyna. W tym czasie we wsi mieszkało 665 osób z czego 649 Rusinów.

Między 1786 a 1805 rokiem sołtys Polan przejął wszystkie grunty parafialne co było zarzewiem konfliktu, który trwał we wsi przez następne lata. Po przyjściu w 1805 roku do wsi nowego parocha Pawła Mencińskiego rozpoczął się sądowy proces o zwrot ziem, który zakończył się dopiero w 1837 roku wyrokiem korzystnym dla parafii. W tym to czasie we wsi stała już druga cerkiew (w miejsce rozebranej malutkiej cerkiewki), której budowę rozpoczęto w 1728 roku a rozbudowywano ją aż do początków XX-go wieku. W 1728 roku wzniesiono tylko nawę w tej greckokatolickiej świątyni pw. Archanioła Michała, w 1730 roku prawdopodobnie dobudowano murowaną dzwonnicę, której ruiny stoja do dnia dzisiejszego, w 1889 roku dobudowano prezbiterium a w 1903 roku babiniec. Cerkiew została rozebrana w 1946 roku.

W latach 1872-1873 śmiertelne żniwo zbierała epidemia, do dzis na cmentarzu parafialnym stoi samotny dobrze zachowany nagrobek młodego lwowskiego lekarza niestety z nieczytelnym imieniem i nazwiskiem.

…………

LEKARZ

SZPITALA

LWOWSKIEGO

+ 1847

WŚRÓD EPIDEMI

16 SIERPNIA 1873

POKÓJ JEGO

POPIOŁOM

W 1903 roku we wsi rozpoczęła działalność czytelnia «Proświty». Ciekawostką jest fakt, że zawzieta walka z pijactwem doprowadziła do powstania «bractwa trzeźwości», które miało wpłynąć na zminiejszenie ilości spożywanego alkoholu. Juz w połowie XIX wieku powstała we wsi szkoła ale nie cieszyła się ona zbytnią popularnością np. w 1859 roku z 47 dzieci w wieku szkolnym do szkoły uczęszczało tylko troje. w okresie międzywojennym jednak w Polanach funkcjonowała juz szkoła dwuklasowa.

Pierwsza wojna światowana nie wyrządziła we wsi większych szkód i walki szczęśliwie omijały dolinę Polan.

Pomiędzy 1925 rokiem a 1938 kilka razy do wsi przyjeżdżała znana malarka Olena Kulczycka, oto fragment wpomnień mieszkańców Polan:

«…po dwóch miesiącach malarka odpisała, ze skorzysta z zaproszenia i przyjedzie do nas na Zielone Świątki. W wyznaczony dzień wysłaliśmy konie do Rymanowa. We wsi pomogliśmy malarce zorganizować kobiety i starego Łemka w czuchani do pozowania. Kulczycka namalowała chłopa, obejrzała okolicę, zrobiła kilka szkiców i tego dnia pojechała do Przemyśla…» .

W 1936 roku Polany Surowiczne były już dużą wsią, w której mieszkało ponad 1000 mieszkańców 992 grekokatolików, 12 rzymskich katolików i 10 Żydów) a liczebnością i wielkością już dawno przewyższała sąsiednią Surowicę. Zresztą bardzo trudno w to uwierzyć ale ta dziś pusta dolina była przeludniona a zabudowania Polan i Surowicy łączyły się w jedną całość.

Niemcy wkroczyli do wsi już we wrześniu 1939 roku. W tym też czasie w Polanach wzmogły sie sympatie dla narodowych idei ukraińskich…podczas wojny Polacy nie byli tutaj mile widziani, popsuły się stosunki z sąsiadami z pobliskich Jaślisk i Posady Jaśliskiej a we wsi przyjmowani byli wręcz z wrogością. 20 września 1944 roku do wsi wkroczyli pierwsi żołnierz Armii Czerwonej. Po II-giej wojnie światowej wszyscy mieszkańcy wsi wyjechali lub zostali zmuszeni do wyjazdu na Sowiecką Ukrainę.

Warto poszukać i zobaczyć:

- ruiny murowanej dzwonnicy cerkiewnej z 1730 roku – można do niej wejść – jest w całkiem przyzwoitym stanie

- kilka krzyży na dawnym terenie otaczającym cerkiew

- około 50 metrów od dzwonnicy, w zagajniku za rowem potoku znajduje sie cmentarz parafialny, okresowo oczyszczany – w nie najgorszym stanie

- dla wprawnych obserwatorów ślady piwnic z wiejskich domostw

- warto wejść na szczyt na szczyt Horbków Sabaryniackich (Polańskiej) 737 m. n.p.m. skąd jeden z piękniejszych widoków w Beskidzie Niskim

- w «Chałupie Elektryków» sezonowej chatce studenckiej można oglądnąć kilka eksponatów min. krzyż z kopuły cerkwi, które znaleziono na terenie wsi

Джерело: [2005 р.]

Polany Surovichny [Ru] Polany Surowiczne [Polish]

Sanok District, present day SE Poland

Lemko Surnames cited by Krasovs'kyj from 1787 Austrian Cadastral Records

Balanda (6 families)

Baran

Byrda

Bigul / Bigul'

Bober (3 families)

Bugiel / Bugel' (2 families)

Welyki / Wielki / Velykyj

Haycejko / Hajtsejko

Hernaga (5 families)

Hryczak / Hrychak

Kasza / Kasha

Klos

Kobylik / Kobylyk

Kopina / Kopyna

Kochan ' Kokhan

Koczara / Koczar / Kotsara (3 families)

Lupina / Lupyna

Macio / Mats'o

Minio / Myn'o

Nawarowicz / Navarovych (2 families)

Onuszko / Onushko (2 families)

Paraszczak / Parashchak (3 families)

Popowicz / Popowyc / Popovych (3 families)

Sawaryn / Savaryn

Skwirko / Skvirko

Sorokanicz / Sorohanych (2 families)

Suray / Suraj

Tynio / Tyn'o (3 families)

Tryszczak / Tryshchak (2 families)

Fil / Fill / Fil'

Car / Tsar

Czabur / Chabur

Czyzh / Czysz / Chyzh

Szuba / Shuba (2 families)

Parish Data: [from Blazejowskyj and Iwanusiw]

Church was «Saint Michael» [1728] [destroyed]

The wooden church was renovated in 1889 and in 1903. The parish was established in 1533 and in 1690 during the time of o. Danylo Poljans'kyj additional property was donated for its support.

In 1785 the village lands comprised 16.14 sq km. There were 435 Greek Catholics 0 Roman Catholics and 6 Jews

1840 – 698 Greek Catholics

1859 – 675 Greek Catholics

1879 – 671 Greek Catholics

1899 – 745 Greek Catholics

1926 – 996 Greek Catholics

1936 – 992 Greek Catholics

In 1936 there were 12 Roman Catholics and 10 Jews in the area

The village was incorporated in to the Lemko Apostolic Administration in 1934

Filial parish located in VERNEJIVKA 5 km away

Джерело: