Навойова с

Historia i tradycje

Nawojowa została założona przez kasztelana krakowskiego Nawoja z Tęczyna. W latach późniejszych przeszła w ręce książąt Ostrogskich, była częścią ordynacji Ostrogskiej. W 1600 roku otrzymali ją na mocy ugody książęta Lubomirscy. Należało wówczas do tego majątku 25 osad położonych w górach: Szlachtowa, Czarnowoda, Jaworki, Białowoda (dziś gm.Szczawnica), Kunina, Bończa, Łazy, Popardowa, Margoń, Rybień, Homrzyska, Złotne, Czaczów, Barnowiec, Roztoka, Składziste, Maciejowa, Łabowa, Lachowiec, Kotów, Młyn, Nowa Wieś, Łosie, Krzyżówka, i Frycowa. W 1753 roku nastąpił podział ordynacji na mocy ugody zawartej w Kolbuszowej. klucz nawojowski otrzymał ks. Lubomirski, starosta olsztyński. Wkrótce potem majątek w spadku przeszedł na rodzinę Stadnickich. Historyk Sądecczyzny, Szczęsny Morawski wspomina o legendzie, według której podziemia ponad 9 km łączyły Nawojową z zamkiem w Rytrze. Ponoć zaczynały się na wzgórzu za kościołem, na którym to miał znajdować się zamek rycerza Nawoja. Mieszkańcy Nawojowej wsławili się w czasie wojen szwedzkich w 1656 roku napadem pod wodzą Kochowskiego na załogę szwedzką w Nowym Sączu. Szwedzi po jednodniowej walce musieli ustąpić z miasta.

Pod koniec 19 wieku Nawojowa liczyła 742 mieszkańców a wśród nich 185 osób uważano za bogatych, bowiem gospodarzyli na połowie roli, łąk i lasów. Nawojowa miała wówczas jednoklasową szkołę ludową i gminną kasę pożyczkową. Do parafii rzymsko-katolickiej należało 15 miejscowości: Łęg, Kamionka Mała, Popardowa Niżna i Wyżna, Margoń, Kunina, Bącza, Frycowa, Rybień, Czaczów, Barnowiec, Chomrzyska, Złotne, Maciejowa, Łabowa i Nowa Wieś. Parafię zamieszkiwało 3541 rzymskich katolików, 3440 grekokatolików, 1115 ewangelików i 101 żydów.

Ostatnie dwadzieścia pięć lat ubiegłego wieku, to okres rozwoju ekonomicznego Nawojowej, głównie za sprawą Edwarda Stadnickiego, właściciela majątku. Założona przez niego huta produkowała na rynek lokalny. Jej wyroby były cenione. W 1877 roku otrzymały medal na Krajowej Wystawie rolniczej i Przemysłowej we Lwowie. Wnuk Edwarda, Adam Stadnicki, który objął majątek po ukończeniu studiów leśnych w Monachium w 1904 r. prowadził bardzo efektywną i racjonalną gospodarkę leśną. W 1907 r. założył w Nawojowej tartak parowy i stolarnię, zatrudniając ponad 60 pracowników. Produkty tego zakładu eksportowano do Francji i Angli.

Dzięki osiągnięciom gospodarczym i pozycji towarzyskiej Stadnickich, Nawojowa była miejscem wielu wydarzeń, np. w 1878 r. w lipcu Nawojową odwiedzili uczestnicy 12 walnego Zjazdu Towarzystwa Pedagogicznego odbywającego się w Nowym Sączu. W 1928 do Nawojowej przyjechali uczestnicy 5 Międzynarodowego Zjazdu Botaników aby obejrzeć rezerwat leśny założony w Łabowcu przez Adama Stadnickiego. Najbardziej jednak znanym i opisanym w kronikach towarzyskich wydarzeniem w Nawojowej była w styczniu 1937 r. wizyta księżniczki Juliany, późniejszej królowej Holandi (1948-1980) z małżonkiem księciem Bernardem zur Lippe Biesterfeldem. Z tej okazji Adam Stadnicki dla pary młodożeńców, ich przyjaciół i zaproszonych gości zorganizował polowanie w lasach ryterskich. W latach okupacji mieszkańcami w pałacu nawojowskim byli Julian Osterwa z żoną Matyldą z Sapiechów i córką Marią. Po wojnie Nawojowa zawsze była ośrodkiem administracyjnym szczebla podstawowego. Obszar gminy w 1948 r. wynosił 9848 ha, w tym 6275 ha użytkowanych rolniczo. Grunty orne stanowiły 4434 ha. Gminę tworzyły następujące miejscowości: Barnowiec, Bącza-Kunina, Czaczów, Frycowa, Homrzyska, Łazy Biegonickie, Maciejowa, Myślec, Nawojowa, Poręba Mała, Roztoka Mała, Składziste, Złotne, Żeleżnikowa.

Джерело: