Ліщини с

Село належало до Горлицького деканату Перемиської єпархії.

Leszczyny

Region: Góry Grybowskie

Leszczyny – łem. Lishchyny – niewielka wieś położona w cieniu południowych stoków grzbietu Magury Małastowskiej nad potokiem Przysłup. Przez drogę przebiega asfaltowa droga z Bielanki do Kunkowej i Uścia Gorlickiego. Od zachodu, za wzgórzem Łysiec (662 m. n.p.m.) znajduje się wieś Łosie, od północnego-zachodu wieś graniczy z Bielanką, od strony południowej wieś graniczy z Kunkową a podążając korytem potoku Przysłup, w odległości 3 kilometrów znajduje się Nowica.

Ta zamieszkała jeszcze przed rozpoczęciem drugiej wojny światowej przez 110 rodzin wieś dziś zamieszkała jest zaledwie przez kilka rodzin i zabudowana jest kilkunastoma domami.

Dziś o latach świetności wsi świadczy dziś przede wszystkim przepiękna cerkiew znajdująca się w środku wsi, wiejski cmentarz, kilkanaście przydrożnych krzyży oraz kilka zachowanych drewnianych chałup.

W przeciwieństwie do wielu beskidzkich wsi, w tym przypadku chyba nie trudno rozszyfrować pochodzenie nazwy wsi. W czasach lokowania Leszczyn, okolicę porastały bogata w orzeszki laskowe – leszczyna.

Wieś Leszczyny należy do jednej z najstarszych w tej części Beskidu Niskiego. Nie wiadomo dokładnie kiedy powstały pierwsze domostwa, przypuszcza się że nastąpiło to z końcem XV-go wieku. Pewnym jest, że pierwsza wzmianka dotycząca wsi Leszczyny pochodzi z 1599 roku. Z tego roku pochodzą zapiski z bieckiej księgi sądowej potwierdzające transakcję sprzedaży sześciu wsi: Bielanka, Łosie, Klimkówka, Kunkowa, Lesczyny i Nowica przez Samuela Branickiego. Nabywcą został podstarości biecki, Jan Potocki. Ten zwarty klucz sześciu, sąsiadujących ze sobą wsi, położonych w dorzeczu Ropy zwany był «kluczem klimkowskim» bądź «kresem klimkowskim».

W dobrach Jana Potockiego wsie «klucza klimkowskiego» stanowiły samodzielną jednostkę administracj sądowej – miały własne sądy i tak sąd wielki albo zwierzchni zajmował się załatwianiem spraw zastrzeżonych dla pana feudalnego; sądy gajowe czy późniejsze sądownictwo specjalne, karne ścigały za przestępstwa, zaś sądy sołtysie to sądy wyższe prawa niemieckiego, orzekające w sprawach związanych z sołectwami i wójtostwami. Pod przewodnictwem wójta (sędziego), którym bywał sołtys Klimkówki, działał w kresie klimkowskim sąd wójtowski. Przysiężnikami byli sołtysi oraz po 1-2 ławników z każdej wsi. W posiedzeniach tego sądu brał udział właściciel kresu lub rzadziej jego przedstawiciel. Najczęściej sąd zbierał się w Klimkówce ale zdarzało się to także w Leszczynach.

Niezależnie od tego każda z wsi kresu klimkowskiego miała swego urzędującego sołtysa i ławę (urząd) i swe własne księgi sądowe. Leszczyny były spośród tych sześciu wsi – najmniejsze.

Jest pewnym, że w 1613 roku powstała w Leszczynach pierwsza cerkiew, której ksiądz w 1629 roku został uwolniony od obciążeń na rzecz Jana Potockiego. W 1646 roku, należące do parochii Łosie i zamieszkałe przez 76 osób Leszczyny, zmieniły właściciela – stał się nim Wacław Potocki.

W 1721 roku właścicielem Leszczyn jest Kasper na Rzeplinie Woiakowski.

Po śmierci parocha Jacentego Leszczyńskiego w 1721 roku, przez cztery lata Leszczynyny nie miały swojego prezbitera… dopiero w 1725 roku rozpoczął posługę kapłańską paroch z sąsiedniej Nowicy – Stefan Sembratowicz. Taki stan rzeczy trwał aż do 1761 roku, w którym to Stefan Sembratowicz przekazał Leszczyny swojemu młodemu, zaledwie 27-letniemu krewniakowi Teodorowi Sembratowiczowi. Ten okres «zastępczego probostwa» nie był zbyt szczęśliwy dla cerkwi, która w krótkim okresie czasu zaczęła niszczeć a paroch z Nowicy nie podejmował się inwestowania w świątynię. Dopiero działania jego następcy, wspomnianego już Teodora Sembratowicza doprowadziły do rozbudowy świątyni i rozkwitu parafii. Efektem tego było przyłączenie do parochii Kunkowej – pierwszy raz odnotowano to w 1775 roku. W tym okresie Leszczyny zamieszkiwały 254 osoby – wszystkie wyznania greckokatolickiego. Okres rozkwitu parochii trwał do 1797 roku czyli do śmierci Teodora Sembratowicza. Od tego czasu stopniowo osłabiało się znaczenie Leszczyn czego efektem były plany wcielenia Leszczyn i Kunkowej do parochii w Klimkówce – tak się jednak stało w 1855 roku. Prawdopodobnie był to jeden z powodów podjęcia decyzji budowy nowej świątyni w Leszczynach. Stara służyła mieszkańcom 222 lata czyli do roku 1835 roku – wtedy to właśnie oddano do użytku nową świątynię, która zachowała się do dnia dzisiejszego.

Pod koniec XIX wieku Leszczyny nawiedziła epidemia cholera, która najbardziej nasiliła się w 1873 roku pochłaniając dziesiątki istnień ludzkich. Po opanowaniu epidemii rozpoczął się okres wyjazdów za pracą do Ameryki, wielu mieszkańców wyjechało za ocean w poszukiwaniu pracy. Zarobione za oceanem dolary przesyłane były do Leszczyn i pozwalały stopniowo rozbudowywać wieś.

Na przełomie XIX i XX wieku mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, które jednak nie mogło na tych terenach stanowić jedynego i wystarczającego źródła dochodu. Prócz rolnictwa wiele rodzin zajmowało się wypasem rogacizny i hodowlą zwierząt domowych a przede wszystkim gęsi. Oprócz zajęć typowo rolniczych częśc mieszkańców zajęło się rzemiosłem a mianowicie wyrobem i sprzedażą wyrobów drewnianych. W okolicznych wsiach znani byli również wędrowni szklarze pochodzący z Leszczyn, którzy zaopatrywali się w szkło w pobliskich hutach szkła a później już bezpośrednio w Gorlicach

Z początkiem XX wieku wieś wiele zawdzięcza pochodzącemu ze wsi Doliny, ojcu Józefowi Banickiemu. Podczas jego pobytu w Leszczynach wykonano między innym polichromię w cerkwi p.w św Łukasza oraz rozpoczęto organizowanie pierwszej, wiejskiej szkoły. Rozwój wsi na krótki okres czasu wstrzymała I wojna światowa, która jednak nie poczyniła ani większych szkód materialnych ani ofiar wśród ludności cywilnej.

Pod koniec lat 20-tych, efektem tzw. «schizmy tylawskiej» na terenie całej Łemkowszczyzny następowała konwersja części wiernych na prawosławie jednak w Leszczynach zaledwie trzy osoby przeszły na prawosławie a cała wieś pozostała unicka.

Po zakończeniu wojny nadal napływały do wsi pieniądze zarobione przez mieszkańców w Ameryce. Za te właśnie pieniąze w 1935 roku wybudowano w Leszczynach nowy i nowoczesny jak na tamte czasy budynek szkoły, który zastąpił starą, jednoklasową szkołę. Dyrektorem szkoły w tym okresie był Polak – Leopold Wyrobiec, który niestety zapisał sie w pamięci wieloma konfliktami z mieszkańcami, konfliktami, które często miały bardzo ostry przebieg. Mimo, iż wcześniej nauczano w języku łemkowskim, nie można go było przekonać do nauki w innym języku niż język polski a to nie podobało się zamieszkałym w większości przez Łemków – mieszkańcom Leszczyn. W 1936 roku, pośród ponad 100 rodzin zamieszkujących Leszczyny, 1490 osób to grekokatolicy a zaledwie 15 osób to byli rzymscy katolicy a dwie rodziny (kowal i karczmarz) to byli Żydzi.

W 1945 roku mieszkańców wsi objęły pierwsze wysiedlenia z terenów Łemkowszczyzny na tereny sowieckiej Ukrainy a dwa latach później, w 1947 roku w ramach Akcji «Wisła» mieszkańcy, którzy uniknęli wysiedleń w 1945 roku, zostali wysiedleni na «ziemie zachodnie». Łemkowskie chyże zostały zasiedlone przez polskich oadników. Dopiero po 1956 roku nastąpiły pierwsze powroty Łemków – gospodarzy tych ziem.

Po 1947 roku cerkiew w Leszczynach przez 22 lata służyła rzymskim katolikom a w 1968 roku została przekazana prawosławnym.

Dzisiejsze Leszczyny mają zdecydowanie inny charakter niż przed połową lat 80-tych XX-wieku. Do tego czasu Leszczyny leżały na uboczu a dojazd do drogą gruntową z Uścia i Kunkowej był utrudniony. Wszystko zmieniła budowa zbiornika zaporowego «Klimkówka», która wymusiła wybudowanie nowej asfaltowej szosy z Uścia przez Kunkową do Leszczyn i dalej do Bielanki i Łosia.

Warto poszukać i zobaczyć:

- pochodząca z 1835 roku cerkiew pod wezwaniem św. Łukasza

- cmentarz parafialny

- piękny widok na dolinę Leszczyn z drogi na Bielankę

- kilka starych i dobrze zachowanych chyż

- przydrożne krzyże i kapliczki

Джерело: [2006 р.]

Leszczyny – Wioska w dolinie potoku Przysłup wymieniana w XV w. Zachowane chaty łemkowskie oraz cerkiew pw. św. Łukasza Ewangelisty. Dawniej grekokatolicka, obecnie prawosławna. Wybudowana w 1835 r. w typie budownictwa zachodniołemkowskiego. Jest to trójdzielny budynej o konstrukcji zrębowej z dachem pokrytym blachą. Ikonostas z 1909 roku.

Джерело:

Lishchyny [Ru] Leszczyny [Polish]

Gorlice District, present day SE Poland

Lemko Surnames cited by Krasovs'kyj from 1787 Austrian Cadastral Records

Adzimiak / Adzym'jak (2 families)

Wanczyszak / Wanciszak / Vanchyshak

Wozniak / Voznjak

Wojtowicz / Woytowicz / Vojtovych (8 families)

Holod / Golod (2 families)

Horeciak / Horetsjak

Graca / Gratsa

Demeniak / Demenjak (2 families)

Karlak / Karljak

Karpiak / Karp'jak (4 families)

Kowal / Koval

Kondrat

Korba

Maxymiak / Maximiak / Maksym'jak

Obszarski / Obshars'kyj (2 families)

Sembratowicz / Sembratovych

Fayfryk / Fajfryk

Czerniawski / Chernjavs'kyj

Czerwoniak / Czerwieniak / Chervonjak

Szlachta / Shljakhta (3 families)

Juszczak / Jushchak

Parish Data: [from Blazejowskyj and Iwanusiw]

Church was «Saint Luke» [1835] [still standing]

The village was a filial parish to KLYMKIVKA until 1855.

The wooden church was renovated in 1909 and replaced an older church. It is now used by an Orthodox congregation

The village was badly struck by cholera in 1873 and many of the people died. In 1873 there were 991 people and in 1874 there were only 932 – a loss of almost 10%

In 1785 the village lands comprised 6.16 sq km. There were 254 Greek Catholics 0 Roman Catholics and 0 Jews

1840 – 402 Greek Catholics

1859 – 301 Greek Catholics

1879 – 298 Greek Catholics

1899 – 345 Greek Catholics

1926 – 450 Greek Catholics

1936 – 473 Greek Catholics

In 1936 there were 15 Roman Catholics and 8 Jews

The village was incorporated in to the Lemko Apostolic Administration in 1934

Filial church located in BILJANKA 4 km, and KUNKOVA 2 km

Джерело: